Van één winkel naar de hele wereld

Rijk Zwaan heeft de verhuizing naar De Lier nog net meegemaakt. Maar het nieuwe pand van toen heeft later plaats gemaakt voor De Zwaan, dus die plek zou hij niet meer terug kennen. Ook de winkel waar het allemaal begon, aan de Rotterdamse Zwaanshals, bestaat al zo’n vijftig jaar niet meer. De omvangrijke locaties in De Lier, Fijnaart en Dinteloord en de toevoeging van alle locaties verspreid over de wereld? Daarvan heeft Rijk slechts een glimp gezien. Bij zijn overlijden in 1977 was Rijk Zwaan Welver al dertien jaar onze voet aan de grond voor Duitsland en omliggende landen. Maar de volgende buitenlandse dochter, Rijk Zwaan France, stichtten we pas in 1982. Vanaf daar ging de groei sneller dan Rijk had kunnen dromen. Maar misschien wel sneller dan iederéén had kunnen dromen.

Rijk Zwaan (midden, met hoed en stok) met vertegenwoordigers op het veld in Bergschenhoek

Kwaliteit verkoopt

Gelukkig had Rijk aan wilskracht en visie geen gebrek. Vijf jaar na de start was het bedrijf al sterk gegroeid, dankzij zijn doorzettingsvermogen. Om de winkel niet uit zijn voegen te laten barsten, had Rijk inmiddels een kantoor en een pakhuis om de hoek gehuurd. Ook had hij net buiten Rotterdam, in Bergschenhoek, een lap grond gekocht om er selectieproeven te kunnen doen.

Privé ging het hem ook voor de wind. Hij verhuisde in 1928 met vrouw en twee kinderen naar de Paradijslaan, een straat met veel nieuwe huizen. Het kan zomaar dat in zijn woning een stofzuiger en een radio te vinden waren. Rijk was namelijk dol op innovaties. Er waren in 1927 maar 41.000 automobielen in Nederland en Rijk had er daar een van.

De groenteveredeling in Nederland innoveerde hij zowat eigenhandig. In de Nederlandse tuinbouw waren in de jaren twintig maar een paar mensen bezig met de inzichten van wetenschappers Darwin en Mendel, met lijn- en familieselectie en met gerichte kruisingen.

Rijk hoorde bij dat selecte clubje pioniers. Als een van de eersten hanteerde Rijk stamboom selectie als belangrijkste veredelings methode. Uren bracht hij op zijn selectie veld door. Grappig dat je die motivatie – die een eigenaar eigen is – na honderd jaar ook terugvindt bij de mede werkers. Rijk was ervan overtuigd dat al dit werk betere zaden opleverde. Pas twintig jaar later werd die visie gemeengoed. Rijk Zwaans naam was toen al lang gevestigd. Rijk zou vergenoegd zijn om te zien dat zijn aanpak niet veranderd is: volop innoveren om betere rassen te leveren. Rijks idee klopt simpelweg nog steeds: kwaliteit verkoopt.

Rijk Zwaan besteedde zijn tijd veel met het verbeteren van soorten

Goede raad

Overigens was Rijk Zwaan er zo op gebrand dat telers een goede opbrengst uit zijn zaden haalden, dat hij ze voortdurend van goede raad voorzag. Ook dat is in honderd jaar hetzelfde gebleven. We geven telers nog steeds aanbevelingen over de beste teelt methodes. In Rijks tijd adviseerde hij mondeling en op papier. Inmiddels zijn er nieuwe mogelijkheden bij gekomen. Apps en online cursussen, video’s en webinars. Daarmee kunnen klanten het advies bekijken en beluisteren wanneer en waar ze willen. Zo bereiken we meer mensen, ook in gebieden waar we minder vaak fysiek aanwezig zijn.

En nieuw is ook dat we ons bezighouden met het traject ná de teler. We bieden service aan retailers, overleggen over wat zíj belangrijk vinden in onze gewassen, van houdbaarheid tot smaak of prijsniveau.

Rijk Zwaan spreekt de collega’s toe tijdens het jaarlijkse feest in 1950

Investeren in onderzoek

Misschien gingen Rijk en zijn vrouw Mina samen naar de nieuwe dancing Pschorr of een van de tien filmtheaters aan de Rotterdamse Hoogstraat. Of winkelden ze in de warenhuizen die toen in opkomst waren. Het waren de optimistische roaring twenties, het koppel was jong en Rijk had een bourgondische inslag. Dus waarom niet?

Maar of Rijk nou wel of niet van het mondaine leven genoot, zeker is dat hij vooral veel investeerde in het bedrijf en dan zeker in onderzoek en veredeling.

Die drang om het verdiende geld weer in het bedrijf te steken, zal hij zeker herkennen. Het Rijk Zwaan van nu investeert immers dertig procent van de omzet in onderzoek en ontwikkeling. Daarmee lukt het nog steeds om voorop te lopen in de groenteveredelingswereld. Zelfs nu de veredelingstechnieken nog veel duurder en ingewikkelder zijn dan toen Rijk ermee startte. Typerend is dat we al in 1973 de eerste computer in huis haalden.

Rijk kwam uit een familie van veredelaars. Zijn vader, zijn oom, een paar van zijn broers en hijzelf hebben allemaal hun sporen verdiend met het verbeteren van groenten. Maar dat het bedrijf met hun familienaam dankzij die focus op onderzoek en ontwikkeling ooit tien procent van de wereldwijde omzet in groentezaden zou leveren, kon Rijk niet bevroeden.

De eerste computer, op de afdeling Financiën

Optimist

Er wordt wel gezegd dat Rijk koppig was en het bedrijf hiërarchisch leidde; hij was de baas en besliste. Het was zijn zoon Jaap die in de zeventiger jaren de horizontale structuur in het bedrijf introduceerde die we nu nog hebben: maximaal vier managementlagen en veel aandacht, verantwoordelijkheid en vrijheid voor de medewerkers. Toch liet Rijk al vanaf het prille begin zijn boekhouder Arie Vijn de vrije hand en Arie vertegenwoordigde Rijk Zwaan bij belangrijke tuin bouw vergaderingen. Ook gaf Rijk zijn schoonzoon Willem Tintel alle vrijheid personeels problemen op een menselijke manier op te lossen. Dat past precies bij de aanpak die Rijk Zwaan nu nog steeds hanteert.

Bovenal was Rijk Zwaan een doorzetter en een optimist. Toen het in de jaren dertig economisch tegenzat, kocht hij – tegen het advies van Arie Vijn in, dat dan weer wel – een nieuw pak en een nieuwe Chevrolet. Hij wilde laten zien dat kwaliteit zorgt voor continuïteit. ‘Stoer doorgaan’, was Rijks motto. En dat motto hanteren we nog steeds